مشاوره کودک پرخاشگر یک راه برای شناسایی علل و درمان پرخاشگری کودکان بوده که به والدین در تربیت و کنترل رفتارهای پرخاشگرانه کمک می‌نماید. کودکان مانند بزرگسالان دچار رفتارهای عصبی و پرخاشگرانه می‌شوند. حتی ممکن است این رفتارها در کودکان بیشتر بروز نماید چرا که کودکان در موقعیت‌های حساس توانایی بروز کامل احساسات خودشان را ندارند و اگر به خوبی مهارت‌های لازم را آموزش ندیده باشند، شدت این رفتارها نیز بیشتر خواهد بود. نوع و ازدیاد رفتارهای پرخاشگرانه گاها والدین را دچار استرس و ترس می‌کند و آنها نمی‌دانند در برخورد با کودک خود چگونه باید رفتار کنند و همین نیز ممکن است باعث تنش بیشتر و عصبانیت بیشتر در کودک شود. در ابتدا باید ترس و نگرانی را باید از خود دور کنید تا بتوانید رفتار مناسب‌‌تری، از خود بروز دهید و در صورت نیاز بایستی از مشاوره کودک پرخاشگر استفاده نمایید. ما در این مقاله از سایت مشاوره کودک و نوجوان زندگی سبز به صورت جامع و کامل به شناسایی علل و مهار رفتارهای پرخاشگرانه‌ی کودکان پرداخته و دلایل استفاده از مشاوره کودک پرخاشگر را بیان کرده‌ایم.
روانشناسی کودکان پرخاشگر و عصبی
پرخاشگری و رفتارهای تهاجمی در کودکان علل متفاوتی می‌تواند داشته باشد اما یکی از علت‌های مشابه و یکسان در همه مراجعین مشاوره پرخاشگری کودک، رفتارهای والدین است که باعث ایجاد و یا دامن زدن به عصبانیت و رفتارهای عصبی کودک میشود. بعضی از والدین با سخت‌گیری بیش از حد یا به عبارتی با واکنش‌های سریع، پرخاشگری بیشتری را به کودک القا می‌کنند. مثلا وقتی کودک رفتاری اشتباه نشان می‌دهد و وسیله‌ای را پرتاب می‌کند، پدر یا مادر با داد و فریاد زدن بر سر او و یا تنبیه بدنی، خشم بیشتری در وجود کودک ایجاد می‌کنند که باعث ادامه و تشدید پرخاشگری در کودک میشود. از طرفی والدینی که در برابر رفتارهای اشتباه کودک هیچ واکنشی ندارند و دائما بی توجهی می‌کنند، کودک با فرض بر اینکه هیچ مخالفتی با رفتار او وجود ندارد یا برای جلب توجه بیشتر رفتار اشتباهش را ادامه می‌دهد. در واقع تعادل و داشتن یک رفتار قاطع و همیشگی برای والدین نیاز است که در مسیر تربیتی کودک خود به کار گیرند. اگر کودک شما هم دارای رفتارهای پرخاشگرانه است، میتوانید از مشاوره کودک پرخاشگر، برای ریشه‌یابی و پیدا کردن علل این عصبانیت به صورت تخصصی و علمی استفاده نمایید.
علایمی که نشان می‌دهد کودک شما پرخاشگر است
پرخاشگری در کودکان با توجه به سن می‌تواند، متفاوت باشد. پرخاشگری کودکان زیر2سال عموما، عادی تلقی میشود. کودکان در این سن رشدی، برای بیان نیاز خود، از فریاد زدن و گاها پرتاب کردن اشیا استفاده می‌کنند. اما در کودکان بزرگتر، مثلا پرخاشگری کودک 4ساله ممکن است دلایل ریشه‌ای داشته باشد که کودک از احساسی رنج می‌برد و توانایی بیان و یا مقابله با آن را ندارد. اگر میزان پرخاشگری در کودک شدید باشد و یا دلیل اصلی عصبانیتش یک موضوع حاد و اساسی باشد باید از مشاوره برای کودکان پرخاشگر در جهت مهار و درمان آن استفاده نمود. از جمله رفتارهایی که نشان می‌دهد کودک شما پرخاشگر و عصبی است عبارت است از:
- پرتاب کردن اشیا
- فریاد و جیغ زدن
- برخورد فیزیکی مانند لگد زدن و گاز گرفتن
- حملات کلامی
- زورگویی
علت رفتارهای تهاجمی کودکان
بر اساس مشاوره کودک پرخاشگر، رفتار بچه‌های عصبی و پرخاشگر، علل متفاوتی می‌تواند داشته باشد که این علت‌ها به دو دسته جامع الف) خانوادگی ب) اجتماعی و محیطی تقسیم بندی میشود که هر کدام خود دارای دلایل متفاوتی است که در ادامه به آن می‌پردازیم:
عوامل خانوادگی در پرخاشگری کودکان
بسیاری از عواملی که باعث ایجاد خشم و نهادینه شدن عصبانیت در وجود کودک میشود، مربوط به رفتارهای والدین است که باید بسیار جدی گرفته شود. در مشاوره کودک پرخاشگر، والدین بایستی حتما همراهی کنند زیرا تاثیر خیلی زیادی در این موضوع داشته و نقش آنها در ایجاد و مهار خشم کودک بسیار پررنگ است. کودک از بدو تولد با والدین خود در ارتباط است و اولین‌ها را با پدر و مادر خود تجربه می‌کند و تکرار رفتارهای والدین بر ذهن کودک ثبت میشود. کودکان برنامه‌ی زندگی و تربیتی خود را در وهله‌ی اول از والدین خود می‌گیرند و در قالب رفتار بروز می‌دهند.
نوع برخورد والدین با نیازهای کودک
کودکان اگر نیازشان برآورده نشود و یا نادیده گرفته شوند دچار حس عصبانیت می‌شوند. عدم توجه به احساسات و نیازهایشان در لحظه باعث میشود، کودک از خود رفتار پرخاشگرانهای نشان دهد. در مشاوره کودک پرخاشگر این نیازها بررسی میشود و مهارت‌های لازم به والدین آموزش داده میشود.
رفتار پرخاشگرانه والدین
رفتارهای عصبی و پرخاشگرانه والدین اعم از فریاد زدن و یا لحن نامناسب باعث ایجاد خشم در کودکان میشود. از یک سو رفتارهای پرخاشگرانه والدین باعث میشود کودکان حس سرزنش‌گری داشته باشند و برای اثبات خودشان رفتارهای خشن وعصبی از خود نشان دهد و از سوی دیگر با الگوگیری از رفتار پدر و مادرشان، رفتارهای آنها را تکرار می‌کنند.
تشویق رفتارهای عصبی کودک
گاها والدین به اشتباه، عمدا یا سهوا برای اینکه به ظاهر کودک خود را قوی بار بیاورند به جای آموزش مهارت‌های لازم و رفتارهای منطقی، پرخاش و رفتارهای خشنی را آموزش می‌دهند. بسیاری از والدین هستند که می‌گوییند در دفاع از خودت حمله کن، بزن و….و یا اگر رفتار پرخاشگرانهای از کودک خود ببینند، مثلا زد و خوردی، او را تشویق می‌کنند و با ا ین واکنش مثبت، کودک را بیشتر به سمت رفتار پرخاشگرانه سوق می‌دهند. در مشاوره کودک پرخاشگر، مهارت‌های لازم و قوی بودن به معنای درست و واقعی به کودک آموزش داده میشود. با بهره گیری از مشاوره کودک تلفنی میتوانید به راحتی در هر زمان و مکانی که بودید به بهترین مشاوران دسترسی داشته باشید.
تنبیه کودک توسط والدین و مربیان
تنبیه کودک توسط والدین و یا مربیان یک عامل اصلی در ایجاد و تشدید رفتارهای پرخاشگرانه است. تنبیه غیر اصولی اعم از تنبیه بدنی، سرزنش و سرکوب کودک در مقایل دیگران و استفاده از کلام مخرب نه تنها تاثیر مثبتی ندارد بلکه باعث تخریب عزت نفس کودک میشود و رفتارهای تهاجمی کودکان را افزایش می‌دهد.
عوامل محیطی در پرخاشگری کودکان
علاوه بر عوامل خانوادگی، عوامل محیطی هم بر رفتارهای کودک تاثیر گذار هستند که به راحتی آن ها را با روانشناسی کودک در مشهد میتوانید ریشه یابی کنید. کودک از زمانی که با محیط بیرونی و اجتماع ارتباط می‌گیرد، تحت تاثیر عوامل محیطی قرار گرفته و یک نظارت کامل و صحیح از سمت والدین برای آموزش درست کودک لازم است.
تغذیه نامناسب
تغذیه درست و کامل بر احساسات کودک می‌تواند تاثیر داشته باشد. استفاده از غذا و خوراکی‌های نامناسب می‌تواند در عصبی شدن کودک نقش داشته باشد. کمبود مواد غذایی، تغذیه ناقص یا استفاده از خوراکی‌های استرس زا مثل نوشابه باعث ایجاد تنش و عصبانیت در کودکان میشود.
رسانه‌های اجتماعی
رسانه‌ها اعم از تلویزیون و نوع برنامه‌هایی کودک می‌بیند بسیار بر رفتار وی موثر است. فیلم با تاثیرگذاری سمعی و بصری، یک عامل مهم در برنامه‌ریزی ذهنی کودک است و فیلم‌های خشن و تهاجمی برای کودک مناسب نبوده چرا که کودک، با الگوگیری و تاثیرپذیری از این نوع برنامه‌ها به تقلید و تکرار رفتارهای پرخاشگرانه می‌پردازد.
بازی‌های تهاجمی کودکان
استفاده از بازی‌های تهاجمی ویدئویی یکی دیگر از عوامل عصبانیت در کودکان است. این مدل بازی‌ها که بیشتر بین پسربچه‌ها رواج دارد، مانند یک محرک بوده و میزان خشونت و پرخاشگری را در کودک افزایش می‌دهد. کودکانی که بازی‌های ویدئویی جنگی و خشن انجام می‌دهند در مقابل سایر بچه‌ها از رفتارهای پرخاشگرانه بیشتری برخوردار هستند.
نحوه برخورد با پرخاشگری کودکان
اگر کودک شما هم اکنون دچار رفتارهای پرخاشگرانه است و با او در تنش هستید، باید بدانید، تغییر در هر زمان از زندگی امکان‌پذیر است. بر اساس مشاوره کودک پرخاشگر، برخورد بیش از حد و یا بی توجهی به رفتارهای کودک اوضاع را وخیم تر می‌کند اما اگر قاطعانه رفتار کنید و روش‌های اصولی را به کار ببرید، حتما نتیجه مثبت را خواهی دید. نوع برخورد با با پرخاشگری کودک متناسب با سن او متفاوت است که حتما باید شرایط سنی کودک در مهار پرخاشگری در نظر گرفته شود.
مهار خشم در کودکان پیش دبستانی
عصبانیت کودک 5ساله و یا پیش دبستانی عمدتا به دلیل خانوادگی است. در صورت عمقی بودن نوع پرخاشگری، پیدا کردن ریشه مساله الزامی است. اگر میزان پرخاشگری در کودک به حدی زیاد است که توانایی مقابله با آن را از راه‌هایی که گفته میشود را ندارید، مشاوره کودک پرخاشگر را حتما جدی بگیرید.
داشتن رفتار قاطغانه
در برخورد با کودک خود یک رفتار قاطعانه و مقتدرانه داشته باشید. نشان دادن رفتارهای مختلف باعث میشود بازدهی خوبی نداشته باشید اگر جزو آن دسته از والدین هستید که گاهی کودک خود را به حال خودش می‌گذارید و بی توجهی می‌کنید و یا گاهی از شدت عصبانیت و کلافگی در مقابل رفتارش داد و فریاد می‌کشید، باید در نوع برخورد خود تجدید نظر کنید. داشتن یک رفتار ثابت و مقتدرانه باعث میشود کودک حساب بیشتری ببرد و نوع برخوردتان با کودک تاثیر بیشتری داشته باشد.
دوری از موقعیت‌های حساس
هنگامی که کودکتان از خود رفتارهای پرخاشگرانه نشان می‌دهد، کودک را از آن موقعیت دور کنید. برای مثال اگر کودکتان در جلوی یک مغازه لج کرده و یا در منزل یکی از اقوام با سایر کودکان درگیر شده، اگر تذکر و حرف زدن با او فایده نداشت سعی کنید کودک را از آن موقعیت دور کنید.
ایجاد محدودیت و وقفه کوتاه مدت
یکی از راه‌های مهار خشم در کودکان، ایجاد یک محدودیت کوتاه است. برای مثال اگر در هنگام بازی با دیگران درگیر میشود برای مدت کوتاهی او را از بازی کردن منع کنید و به او بگویید؛ وقتی آرام شدی می‌توانی بازی را ادامه دهی و آنگاه محدودیت را تمام کنید.
به صورت منطقی با او صحبت کنید
میتوانید با کودک خود گفت و گوی منطقی و حتی انگیزشی داشته باشید. برای مثال اگر می‌دانید هنگامی که به یک فروشگاه می‌روید کودکتان رفتارهای پرخاشگرانهای دارد یعنی اشیا را پرتاب می‌کند و یا لج می‌کند و پا بر زمین می‌کوبد، قبل از رفتن به فروشگاه، با او صحبت کنید و او را به سمت کارهای خوب تشویق کنید.
مهار خشم در کودکان دبستانی
پرخاشگری کودکان دبستانی ممکن است در اثر رفتارهای داخل مدرسه صورت گیرد. برای مهار این نوع رفتارها باید با مربی و مسئولین مدرسه در ارتباط باشید. هیچگاه کودک خود را برای رفتارهای پرخاشگرانه در مدرسه تنبیه یا سرزنش نکنید، بلکه اگر کودک در اثر عدم ارتباط درست و یا آزار دیدن در مدرسه دچار چنین رفتارهایی شده است، مهارت‌های لازم برای قوی بودن را به او یاد دهید و یا با کودک خود یک گفت و گوی دوستانه داشته باشید و حس اطمینان و آرامش را به او انتقال دهید تا بتواند مشکل خود را بیان کند. اگر میزان پرخاشگری کودک بالاست و یا در ارتباط‌گیری با کودک خود مشکل دارید مشاوره کودک پرخاشگر و ارتباط با متخصصین یک راه حل مهم و ضروری برای شما است.
با کودک عصبی چه کنیم؟
اولین کار شما درمواجه با خشم کودکتان، ایجاد صمیمیت و آرامش در خانواده است. سعی کنید حتی اگر از رفتار کودک خود خیلی عصبی شدید، شما رفتار پرخاشگرانهای از خود نشان ندهید، چرا که شما الگوی کودک خود هستید. فریاد زدن و یا تنبیه کردن کودک، عصبانیت را در کودک شعله ورتر می‌کند. روانشناس و مشاور کودک با تخصص کامل می‌تواند به شما در کنترل کودکتان کمک کند اگر کودک شما بیش از حد عصبی میشود و یا احساس می‌کنید در مرحله‌ای هستید که به تنهایی از پس کنترل خشم کودکتان برنمی‌آیید، مشاوره کودک پرخاشگر می‌تواند در این مسیر به خوبی شما را همراهی نماید.
مهار پرخاشگری کودکان
برای مهار پزخاشگری در کودک راه‌های زیادی وجود دارد که با توجه به نوع و دلیل عصبانیت کودک میتوانید به کار بگیرید. از آنجایی که نوع رفتارهای یک کودک در آینده او بسیار دخیل است، رفتارهای کودکی را جدی بگیرید. اگر در اثر حادثه و یا در اثر طلاق و جدایی والدین دچار رفتارهای عصبی و بیمارگونه شده است، استفاده از مشاوره کودک پرخاشگر حتما ضرووری است تا یک متخصص در این زمینه شما را یاری دهد. در ادامه چندین روش درست و اصولی را برای مهار خشم در کودکان را آموزش می‌دهیم.
کودکتان را با کلمات منفی منع نکنید
از گفتن نه و نمیشه در مقابل نیازهای کودک خودداری کنید. البته این بدین معنا نیست که در مقابل تمام خواسته‌های آنها کوتاه بیایید. بلکه منظور این است با کلمات منفی آنها را نهی نکنید تا منجر به رفتار پرخاشگرانه نشود، بلکه احساس و دلایلتان را با ارامش بیان کنید و با این کار به کودک خود ابراز احساسات کردن و منطقی صحبت کردن را هم بیاموزید.
دلیل پرخاشگری را بیابید
رفتار کودک خود را تحلیل کنید و دریابید در چه مواقعی دچار تنش و رفتارهای عصبی میشود. گرسنگی، خواب آلودگی و یا عدم ابراز احساسات می‌تواند دلایل خشم و رفتارهای پرخاشگرانه در کودک باشد. اگر به راحتی نمی‌توانید ریشه‌ی عصبانیت کودک را بیاید میتوانید از یک متخصص کمک بگیرید در مشاوره کودک پرخاشگر، روانشناس علل و ریشه پرخاشگری‌های کودک را مورد بررسی قرار می‌دهد.
به کودک خود فرصت دهید
وقتی از کودک رفتار پرخاشگرانهای سر می‌زند، سریعا از او نخواهید که بس کند و کوتاه بیاید، چرا که این نوع برخورد باعث لجبازی بیشتر در کودک میشود. در برخورد خود با کودک به او زمان بدهید و به او بگویید که چند دقیقه به او فرصت می‌دهید رفتار خود را پایان دهد.
آرامش و صمیمیت را برقرار کنید
سعی کنید در ارتباط با کودک خود، آرامش و صمیمیت را ایجاد کنید تا کودک توانایی بیان و ابراز کامل احساساتش را داشته باشد. به عبارت دیگر احساس امنیتی ایجاد کنید تا کودک به راحتی درخواست‌ها و نیازهای خود را بدون بهانه‌گیری بیان کند.
در ارتباط گیری با کودک خلاق باشید
گاها کودکان در انجام کارهایی که از آنها خواسته میشود ممکن است رفتار پرخاشگرانهای از خود نشان دهند؛ مثلا هنگامی که به آنها می‌گویید: غذایت را کامل بخور، وقت خواب است، باید مسواک بزنی و…، به جای استفاده از عبارت‌هایی مثل باید، حتما و فورا، کمی خلاق باشید و کارهای روزمره به شکل بازی و تفریح گونه به کودک خود آموزش دهید. اگر کودک شما از حمام فراری استف محیط حمام را تبدیل به یک مکان جالب کنید، استفاده از صابون‌های شکل‌دار، ایجاد خلاقیت در هنگام حمام، بازی کردن و آوازخواندن باعث ترغیب کودک وایجاد انگیزه میشود.
یک الگوی مناسب باشید
رفتار شما الگوی فرزندتان است. نوع رفتار شما با کودک و یا حتی سایر اعضای خانواده مهم ترین تاثیر را در شکل دهی رفتار کودکتان دارد. پس اول از همه روی مهار عصبانیت خودتان کار کنید و رفتارهای خود را گر نامناسب است تغییر دهید.
با او همدلی و همراهی کنید
وقتی کودک شما به دلیل احساس و یا خواسته ای رفتار عصبی از خود نشان می‌دهد به جای سرزنش کردن و هرگونه رفتار سرکوب کننده با او همدلی کنید و به او بگویید که متوجه ناراحتی‌اش هستید و یا می‌دانید چه احساسی دارد، اینگونه کودک احساس آرامش بیشتری می‌کند و رفتارهای پرخاشگرانه کاهش می‌یابد.
در صورت نیاز کمک بگیرید
اگر فکر می‌کنید تغییر رفتارتان تاثیری ندارد و یا رفتارهای عصبی کودکتان نهادینه شده است، حتما از مشاوره کودک پرخاشگر کمک بگیرید. متخصصین و روانشناسان حوزه کودک با صحبت با کودک و همچنین والدین به صورت اصولی مساله ایجاد شده را ریشه یابی می‌کنند. مشاوره کودک پرخاشگر در کنار آموزش مهارت‌های لازم به کودک، توانایی و برخورد صحیح را به والدین آموزش می‌دهد.
جایگزینی رفتار مناسب به جای رفتار پرخاشگرانه کودک
جایگزینی رفتارهای درست به جای رفتار پرخاشگرانه از جمله مواردی است که باید صورت گیرد. اینکه کودک یاد بگیرد که به جای لگد زدن، پرتاب کردن وسایلش و یا فریاد کشیدن به درستی احساسش را بیان کند و انرژی خود را چگونه تخلیه نماید. مشاوره کودک پرخاشگر در این زمینه به صورت تخصصی عمل می‌نماید. راهنمایی‌های لازم در این زمینه برای جایگزینی رفتار درست در مشاوره کودک پرخاشگر ارائه میشود و به والدین ایجاد و جایگزینی رفتارهای درست از طریق بازی درمانی، خانواده درمانی و … آموزش داده میشود.
نتیجه گیری
پرخاشگری در کودکان ممکن است علل متفاوتی داشته باشد. هرچه پرخاشگری کودک سریعتر و در مراحل اولیه مهار شود بهتر است . والدین به عنوان الگو نقشی اساس در این موضوع داشته و بایستی در رفتار خود بسیار دقیق باشند. در کودکانی که رفتارهای پرخاشگری بسیار حاد است و یا والدین توانایی برقراری ارتباط درست را با کودک خود ندارند مشاوره کودک پرخاشگر یک امر ضروری است. به طور کلی مشاوره برای کودکان عصبی و پرخاشگر می‌تواند بسیار مفید واقع شود و در مهار و کنترل رفتارهای عصبی کودکان بسیار سریع تر و بهینه تر عمل نمایند چرا که متخصصی مشاوره کودک پرخاشگر از طرق راه‌کارهای علمی و عملی به شناسایی علل عصبانیت و مهار آن در کودک می‌پردازند و از طرف دیگر مشاوره کودک پرخاشگر به والدین نیز در نوع برخورد و کنترل رفتارهایشان کمک می‌کند.