افزایش اعتماد به نفس کودک یک امر مهم و اساسی است. اعتماد به نفس به معنای اعتماد به خود و توانایی‌های خود است. اینکه یک کودک چقدر خودش و استعداد هایش را باورکند و بتواند ابراز وجود داشته باشد میزان اعتماد به نفس او را شکل می‌دهد. اعتماد به نفس از جمله مواردی است که تاثیر زیادی در زندگی فردی و اجتماعی شخص در آینده دارد. احساس کودک نسبت به خودش تا بزرگسالی همراه او خواهد بود و پایه و اساس زندگی او را شکل خواهد داد.
پدر و مادر، مدرسه و جامعه هرکدام به نحوی در شکل‌گیری و افزایش اعتماد به نفس کودک موثر هستند و نقش خاص خود را ایفا می‌کنند، اما والدین به عنوان همراهان همیشگی و همچنین اولین و موثرترین افراد در زندگی کودک نقش پررنگتری داشته و بهترین و ارزشمندترین هدیه‌ای که می‌توانند به کودک خود بدهند، اعتماد به نفس است. اگر شما هم میخواهید به عنوان یک والد مهربان، به دنبال راهکار افزایش اعتماد به نفس کودک هستید و یا میخواهید، بدانید اعتماد به نفس چه نقشی در زندگی کودک شما دارد و یا میخواهید به پاسخ اعتماد به نفس کودک را چگونه بالا ببریم، برسید، کافیست تا انتهای این مقاله از سایت روانشناسی کودک زندگی سبز همراه ما باشید.
اعتماد به نفس چیست؟
اعتماد به نفس تعاریف متعددی دارد. به طور کلی اعتماد به نفس یعنی باور به خود و استعدادهای خود. در بعضی تعاریف دیگر به احساس ارزشمندی که کودک درباره خودش دارد و خودش را توانمند می‌داند، گفته میشود. حس توانمندی و اعتماد به نفس از همان دوران کودکی شکل می‌گیرد که به گفته‌ی روانشناسان از سه سالگی و به گفته‌ی بعضی دیگر از روانشناسان از سنین کمتر یعنی یک سالگی! در هر صورت اعتماد به نفس پایه و اساس شخصیت یک فرد را شکل می‌دهد و اگر در کودکی دچار نقص شود و احساسات مخرب در کودک ریشه بدواند تا بزرگسالی همراه او خواهد بود و تمام ابعاد زندگی‌اش را در بر خواهد گرفت.
بسیاری از مشکلات تحصیلی، عدم داشتن کار و شغل مناسب و اختلافات زناوشویی مرتبط به عدم احساس ارزشمندی و کمبود اعتماد به نفس است، اعتماد به نفسی که در کودکی دچار آسیب شده است! اگر برای افزایش اعتماد به نفس کودک هرچه سریعتر اقدام شود، نتایج راحت‌تر و بهتر خواهد بود. با افزایش سن، ریشه مشکلات درونی قوی تر میشود و با توجه به گسترده شدن دایره ارتباطات، ممکن است، کمبود اعتماد به نفس مشکلات بیشتری را ایجاد کند که حل کردنش را زمان بر و سخت تر کند بنابراین راهکارهای افزایش اعتماد به نفس کودک از الویتهای تربیتی برای والدین است.
شکل گیری اعتماد به نفس در کودک از تولد تا 5 سالگی
روانشناسان معتقد هستند؛ اعتماد به نفس در کودک از همان زمانی که کودک شروع به شناخت پیرامونش میکند، آغاز میشود. اعتماد به نفس در کودک یک ساله زمانی آغاز میشود که اولین گامهای خود را برمیدارد و یا با قاشق میخواهد خودش غذایش را بخورد. در چنین مواقع نوع برخورد و رفتار والدین میتواند، خمیرمایه اعتماد به نفس را در کودک شکل دهد. اگر از آن‌دسته والدینی هستید که موقع برداشتن اولین گام های فرزندتان راهش را سد می‌کردید و یا داد و فریاد راه می انداخیتید بایستی به فکر راهکار افزایش اعتماد به نفس کودک باشید. هرچه سن کودک بیشتر میشود و میزان ارتباطش بیشتر، رفتار والدین تاثیر بیشتری بر اعتماد به نفس کودک دارد. اعتماد به نفس در کودک دو ساله و یک ساله بر اساس رفتارها و واکنش‌های والدین میتواند تقویت یا تضعیف گردد. اما سه سالگی مهم ترین مرحله است، جایی که رفتار مادر با فرزند تاثیر زیادی در شکل گیری اعتماد به نفس دارد. اعتماد به نفس کودک سه ساله یک مرحله مهم و اساسی است جایی که کودک با افتخار و تحسین به کارهای خود می‌نگرند و دوست دارد مورد تحسین دیگران قرار گیرد. در سن پنج سالگی کودک بیشتر به خود توجه میکند و اعتماد به نفس کودک 5 ساله با عزت نفس همراه میشود به طور کلی اعتماد به نفس در کودک از سه تا 5 سالگی بیشترین شکل گیری خودش را دارد که اگر به درستی شکل نگیرد با ورد به مدرسه و جوامع بزرگتر از خانواده ممکن است دچار آسیبهای جدی شود. از این رو افزایش اعتماد به نفس کودک باید همواره مورد توجه والدین قرار گیرد.
کودکانی اعتماد به نفس بالا دارند چگونه اند؟
در جهت افزایش اعتماد به نفس کودک ابتدا باید به بررسی علائم وجود آن در کودک بپردازیم. کودکانی که از اعتماد به نفس خوبی برخوردارند، درای یکسری نشانه‌ها هستند و با رفتار خود این احساس ارزشمندی را بروز می‌دهند. در ادامه بعضی از این نشانه‌ها به اختصار آورده شده است که هرچه تعداد این نشانه ها در کودک شما بیشتر باشد، یعنی اعتماد به نفس کودک شما بیتشر است و این نشانه خوبی است! این علائم عبارتند از:
- برقراری ارتباط درست با دیگران؛ این کودکان به راحتی با دوستان و افراد جدید می‌توانند ارتباط برقرار کنند و به اصطلاح خجالتی نیستند.
- ابراز احساسات خود به راحتی، مثلا وقتی از چیزی ناراحت است توانایی دارد که دلیل ناراحتی خودش را بدون فریاد و قهر کردن ابراز کند.
- بیان نظرات؛ توانایی در ابراز و بیان کردن نظر خود را راجع به موضوعی که از آنها پرسیده میشود را دارند.
- اعتماد به توانایی های خود؛ نسبت به استعدادها و مهارت‌های خود آگاهی دارند و کارهای مربوط به آن حیطه ها را به راحتی انجام می‌دهند.
- پذیرش انتقاد؛ کودکان با اعتماد به نفس بالا به راحتی انتقاد را می‌پذیرند و در مقابل انتقاد حالت تدافعی نمی‌گیرند.
- تحمل شکست؛ از شکست‌ها نمی‌ترسند بلکه تجربه‌های جدید را می‌پذیرند و نا امید نمی‌شوند.
!! مشاوره کودک خجالتی برای افزایش اعتماد به نفس در کودک شما !!
علائم اعتماد به نفس پایین در کودکان
اعتماد به نفس پایین در کودکان دارای یکسری نشانه‌هاست که از همان کودکی بروز میکند. به عنوان یک والد بایستی این علائم را در کودک خود شناسایی کنید و در صورت مشاده این علایم از روشهای افزایش اعتماد به نفس کودک استفاده کنید. از جمله نشانه های کمبود اعتماد به نفس کودک عبارت است از:
- کودک تمایلی به انجام کارهای جدید ندارد.
- کودک نسبت به آینده ترس دارد یا نا امید است.
- کودک معمولا توانایی تصمیم گیری ندارد.
- کودک در برابر کودکان کوچکتر از خود زور گویی میکند.
- کودک معمولا گوشه گیر است و توانایی برقراری ارتباط ندارد.
- کودک میزان استرس و اضطراب زیادی را در شرایط جدید تجربه میکند.
- کودک تمایل دارد که فرد دیگری باشد و شرایط خودش رضایت ندارد.
- کودک نیاز به توجه زیادی و برای جلب توجه دست به کارهای نامتعارف می‌زند.
- کودک توانایی پیدا کردن دوست را ندارد.
- کودک کم حرف است و نمی‌تواند نظر خود را بیان کند.
- کودک خودش را بی ارزش می‌داند و برای خودش احترامی قائل نمی‌شود.
خطرات اعتماد به نفس پایین در کودکان
اعتماد به نفس پایین در کودک باعث میشود که یکسری مشکلات در مراحل و سنین مختلف زندگی‌اش ایجاد شود. به طور کلی کودکانی که اعتماد به نفس ندارند از چالش‌ها گریزان هتند و توانایی قرار گیری در شرایط بحرانی و سخت را ندارند. این کودکان از محیط‌های جدید فراری هستند و بی انگیزگی و همچنین عدم شناخت خود و توانایی‌هایشان باعث میشود که در اجتماع نتوانند به خوبی ظاهر شوند.
این کودکان ممکن است، برای مقابله با احساسات درونی خود راه‌های مختلفی را انتخاب کنند؛ بعضا به سمت افسردگی و گوشه گیری پیش میروند و بعضی دیگر به سمت زورگویی و پرخاشگری‌های غیر معمول. در مقابل افرادی هستند که به دلیل نداشتن اعتماد به نفس فرار به سمت شادی های سطحی و احساسات مفرح مصنوعی را انتخاب می‌کنند، برای مثال مصرف مواد مخدر، مصرف مشروبات الکلی و شروع روابط جنسی متععد از سن کم! در هر صورت افزایش اعتماد به نفس کودک یک امر مهم و حیاتی است که تا آخر عمر همراه اوست و در روند کیفیت زندگی او تاثیر بسزایی دارد و تمامی ابعاد زندگی‌اش را در بر می‌گیرد.
دلایل کاهش اعتماد به نفس در کودکان
کاهش اعتماد به نفس در کودکان ممکن است از همان مراحل اولیه رشد شروع شود اما در دهه دوم زندگی شرایط برای این امر میتواند خیلی موثرتر عمل مند. افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان یک عامل مهم و حیاتی است چرا که عوامل تشدید کاهش اعتماد به نفس در آنها بیشتر بوده و با رویارویی با جوامع بزرگتر و چالش‌ها بایستی از راهکارهای درست و مفید در برابر آنها استفاده کرد. به طور کلی عواملی که باعث کاهش اعتماد به نفس می‌شوند در ادامه آمده است.
بالا رفتن فشار عملکرد ونتیجه گرایی
یکی دیگر از دلایل عدم افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان عملگرایی است. در این سنین با چالش‌ها و شرایطی رو به رو می‌شوند که مدام، ممکن است از طرف دیگران مورد مقایسه قرار بگیرند و با توجه به افزایش انتظارات والدین از میزان عملکردشان، نسبت به دیگران سنجیده می‌شوند که کار اشتباهی است! مقایسه فقط باید بدین شکل باشد که امروز کودک با گذشته او صورت بگیرد، البته تشخیص استعدادها و عملگرایی در همان سو بسیار مهم و حائز اهمیت است!
توجه به نارضایتی دیگران
وقتی توقعات والدین افزایش می‌یابد، کودکان کم کم نارضایتی والدین را درک می‌کنند و این مقایسه شدن‌ها و عدم رضایت‌ها باعث کاهش اعتماد به نفس در کودک می‌گردد. اینکه چه کسی از کودک رضایت ندارد برای کودک مهم است. معمولا نظر والدین بر نظر افراد دور مانند یک همسایه و یا فردی که مورد علاقه کودک نیست خیلی تاثیر زیادی بر کاهش و یا افزایش اعتماد به نفس کودک دارد.
احساس نا کافی بودن و ناشایستگی
احساس ناکافی بودن و شایسته نبودن حسی است که در سنین 10 سالگی ممکن است ایجاد شود. وقتی کودک به مقایسه خود با هم سن و سال‌هایش در حوزه و کارهایی می‌پردازد که توسط خانواده و جامعه مهم تعریف شده است و این باعث حس ناکافی بودن میشود همچین در سنین کمتر و یا نوجوانی ممکن است رفتار نادرست والدین این احساس را به کودک منتقل کند که به اندازه کافی خوب و شایسته نیست و رفته رقته باعث کاهش اعتماد به نفس شود. این امر در کودکانی که بعد از آنها بچه دیگری نیز متولد شده است ممکن است مشاهده شود، به دلیل توجه والدین به کودک کوچکتر، فرزند اول ممکن است دچار احساسات مخرب ناشایستگی و کافی نبودن شود. که میتوان از راهکارهای افزایش اعتماد به نفس کودک استفاده کرد و با رفتارهای آگاهانه و صحیح اعتماد به نفس را به شکل صحیح پرورش داد.
کودک آزاری یکی از دلایل کاهش اعتماد به نفس در کودکان است با مشاوره کودک آزاری به این مشکل خاتمه دهید!
علل کاهش اعتماد به نفس کودکان در مدرسه
اعتماد به نفس کودک 6 ساله بعد از والدین به محیط مدرسه گره میخورد که نقش موثری در آن دارد. یکی از دلایل کاهش اعتماد به نفس کودکان در مدرسه به دلیل عدم شناخت استعدادها و تمرکز بر محدوه کوچکی از استعداد ها می‌باشد. اعتماد به نفس کودک ابتدائی در گرو رفتار معلمین است و بعد از والدین، نوع برخورد معلم ها نیز در کاهش و افزایش اعتماد به نفس کودک نقش دارد. هوش‌های متفاوت و استعدادهای متنوعی وجود دارد که گاها در مدرسه ممکن است بعضی از آنها مورد بررسی قرار بگیرد و این باعث می‌شو که کودک دچار عدم اعتماد به نفس گردد و حس ناکافی بودن داشته باشد. برای مثال یک کودک ممکن است در ریاضیات ضعیف باشد اما دارای هوش حرکتی بالایی بوده و در ورزش عملکرد بالایی داشته باشد. بنابراین برای افزایش اعتماد به نفس کودک بایستی مهارت تو به درستی شناخته شود و توسط نظام آموزشی و والدین مورد توجه و تحسین قرار گیرد.
اعتماد به نفس کودک را چگونه بالا ببریم؟
بسیاری از مادرها می‌گویند که اعتماد به نفس کودک من دچار مشکل شده است و نشانه‌های کمبود اعتماد به نفس را دارد اما راهکار چیست و اعتماد به نفس کودک را چگونه بالا ببریم؟ در پاسخ به این سوال باید گفت اول از همه والدین بایستی بدانند که در شکل‌گیری و افزایش اعتماد به نفس کودک نقش خیلی موثری دارند چرا که آنها همیشه و همراه کودک هستند و مهم‌ترین افراد زندگی کودک محسوب می‌شوند. از این رو، نظر و تحسین آنها از هرکس دیگری برای کودک مهم‌تر است. در ادامه به 8 روش مهم اساسی جهت افزایش اعتماد به نفس کودک اشاره می‌کنیم.
کودک خود را بی قید و شرط دوست بدارید
عشق بی قید و شرط لازمه ایجاد اعتماد به نفس است. این یعنی کودک خود را بدون هیچ شرطی دوست داشته باشید همان گونه که هست. ابراز این دوست داشتن برای کودک بسیار لازم و ضروری است، اینکه کلمات محبت آمیز را به کودک خود ابراز کنید، او را در آغوش بکشید، نوازشش کنید و او را ببوسید. این بدین معنی نیست که خوب و بد را به او آموزش ندهید بلکه بایستی برای رفتارهای نادرستش به شیوه صحیح تذکر دهید. برای تذکر از کلمات مثبت استفاده کنید و سعی کنید به جای نفی کردن، روش درست را تذکر دهید مثلا به او نگویید روی مبل غذا نخور در عوض بگویید پشت میز نهار خوری غذاتو بخور!
تحسین و توجه را فراموش نکنید
به کودک خود توجه کنید و برای این کار یک زمان در روز را اختصاص دهید با او بازی کنید به احساساتش گوش دهید و با او حرف بزنید ونظرش را بپرسید این کار به افزایش اعتماد به نفس کودک شما کمک میکند.
مقایسه ممنوع!
مقایسه کردن یک سم است که باعث مرگ اعتماد به نفس میشود. برای افزایش اعتماد به نفس کودک از هرگونه مقایسه او بادیگران بپرهیزید چرا که فقط باعث ایجاد احساسات مخرب حسادت و خشم میشود و در نهایت به کودک حس نا کافی بودن می‌دهد.
با کودک خود همدردی کنید
وقتی کودکتان دچار احساساتی مانند ناراحتی و یا حسادت میشود، با اوهمدردی کنید و به او بفهمانید که احساسش را درک می‌کیند و در ادامه توجه او را به سمت استعدادها و مهارت‌های خودش ببرید و به او یادآوری کنید در چه کارهایی با استعداد است.
به سوالات کودک خود پاسخ دهید
اصولا کودکان از روی کنجکاوی سوالات زیادی می‌پرسند، با پاسخ دادن به سوال‌هایشان اجازه دهید حس کنجکاویشان تقویت یابد. اگر پاسخ سوالشان را نمی‌دانید، پرس و جو کنید و پاسخ مناسب و درست را به کودک خود ارائه دهید. پاسخ به سوالات آنها به معنای توجه و اهمیت دادن است و باعث افزایش اعتماد به نفس کودک می‌گردد.
خویشتن دوستی را به کودکتان آموزش دهید
خویشتن‌دوستی هم در کودکان و هم در نوجوانان بسیار مهم است. برای افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان و کودکان، بایستی به او یادآور شوید چقدر ارزشمند و لایق دوست داشتن است. اما برای اینکه خویشتن‌دوستی را به فرزند خود بیاموزید بایستی خودتان نیز به خود عشق بورزید، خودتان را برای استعدادها و مهارت‌هایتان تشویق کنید، موفقیتهایتان را هرچند کوچک جشن بگیرید و راجع به دستاوردهایتان حرف بزنید.
استعداد کودک خود را تشخیص دهید
تشخیص استعداد کدک در افزایش اعتماد به نفسش بسیار موثر است، چرا که وقتی کودک مهارتی دارد و در آن مسیر تشویق میشود و به دستآورد می‌رسد با عث ایجاد انگیزه بیشتر و احساس ارزشمندی می‌گردد. برای مثال وقتی کودک شما در درس ضعیف عمل میکند اما در ورزش بسیار مشتاق و موفق است، شما با تشویق او در مسیر استعدادش باعث می‌شوید که اعتماد به نفسش افزایش یابد ودر دسهایش هم عملکرد بهتری داشته باشد.
هدفمندی را به کودک خود بیاموزید
برای اینکه کودکتان در مسیر استعدادش به اهداف و رویاهایش برسد، هدفمندی و داشتن هدف‌های کوچک و مرحله ای را به او آموزش دهید. این یک راه موثر جهت افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان است چرا که باعث میشود از شکست نهراسند و با کسب دستآورد، احساس ارزشمندی بیشتری داشته باشند.
سخن آخر
افزایش اعتماد به نفس کودک یک امر مهم و حیاتی است که تمامی ابعاد زندگی او را در برمی‌گیرد. اعتماد به نفس از همان دوران کودکی شکل می‌گیرد و کمبود آن میتواند آسیبهای جدی به زندگی فرد وارد کند. جهت افزایش اعتماد به نفس کودک راهکار های مهمی ارائه شد که اگر توسط والدین اجرا شود، منجر به افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان و کودکان می‌گردد. البته داروی افزایش اعتماد به نفس نیز وجود دارد که توسط متخصص و روانپزشک بایستی تجویز گردد و برای موارد حاد است که برای افزایش اعتماد به نفس کودک نیاز به مشاوره تخصصی و همراهی پزشک متخصص ست.